De allereerste Dikke Van Dale verscheen in 1864 en was samengesteld door Isaac Marcus Calisch (1808-1884) en Nathan Salomon Calisch (1819-1891). De mannen waren neven, maar ze waren bovendien zwagers: Nathan Salomon was namelijk getrouwd met de zus van Isaac Marcus. Beiden beoefenden al jaren de letteren, vertaalden romans en werkten aan vertaalwoordenboeken toen ze rond 1861 uitgever H.C.A. Campagne (1827-1895) in Tiel benaderden met het plan een van die vertaalwoordenboeken om te werken tot een Nederlands betekeniswoordenboek. 

Campagne zag er wel wat in. Hij besloot het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal in afleveringen te laten verschijnen. Dat gebeurde in de 19e eeuw wel vaker met naslagwerken. Bovendien zouden de neven Calisch een Beknopt kunstwoordenboek bij Campagne uitbrengen, ‘waarvan de kennis voor ieder Burger en Koopman onmisbaar is’.

Calisch en Calisch gingen aan de slag. Ze leunden daarbij behoorlijk op oudere vertaalwoordenboeken. Vooral op het Nederlands-Franse deel van het Nieuw Fransch-Nederduitsch en Nederduitsch-Fransch Woordenboek van S. J.M. van Moock, dat tussen 1833 en 1846 was verschenen. Ook dat woordenboek was niet uit het niets ontstaan: Van Moock had zich gebaseerd op nog oudere vertaalwoordenboeken van Pierre Marin (Dictionnaire complet François & Hollandois/Compleet Nederduitsch en Fransch woordenboek, 1710-1717) en François Halma (Grand dictionnaire François & Flamand, 1708 en het Woordenboek der Nederduitsche en Fransche taalen, 1710).

Algemeen Handelsblad, 23-4-1862

In 1864 was het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal af. Ook al adverteerde de uitgever dat het een spotgoedkoop en daarom voor iedereen bereikbaar woordenboek was, toch werd het geen succes. Integendeel. Je zou het dé marketingmisser van de 19e eeuw kunnen noemen. Want het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal verscheen in 1864 in de spelling-Siegenbeek, terwijl de taalgeleerden De Vries en Te Winkel in 1863 juist de Grondbeginselen der Nederlandsche spelling. Ontwerp der spelling voor het aanstaande Nederlandsch Woordenboek hadden gepresenteerd. Die ‘nieuwe’ spelling week niet alleen behoorlijk af van de spelling-Siegenbeek, maar werd ook nog eens meteen algemeen aanvaard. Eigenlijk was het woordenboek van Calisch en Calisch dus bij verschijning al hopeloos verouderd: wie wilde er nou een woordenboek in de oude spelling?

Al snel na het verschijnen van de moeder aller Dikke Van Dales werd duidelijk dat het woordenboek geflopt was. Uitgeverij Campagne bleef achter met een kater en veilde begin 1867 de rechten van het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal en de onverkochte exemplaren van het woordenboek. Uitgever D.A. Thieme kocht de rechten, mede namens zijn collega’s Sijthoff en Nijhoff, en gaf in juli van datzelfde jaar de Sluise schoolmeester Johan Hendrik van Dale (1828-1872) de opdracht het woordenboek niet alleen in de nieuwe spelling om te zetten, maar ook te herschrijven, aan te vullen en te actualiseren.