Het ANP stuurde afgelopen weekend een bericht de wereld in over een 600 meter lange veegarm, in de vorm van een enorme C, waarmee de mensheid de strijd aanbindt met de zogeheten plasticsoep: de uit miljarden stukken plastic bestaande drijvende vuilnisbelt in de Grote Oceaan. Het ANP noemde de veegarm een zeebezem. Vandaag neemt Trouw die tot de verbeelding sprekende metafoor over en kopt:

Eindelijk, de zeebezem begint aan de plastic soep.

In de samenstelling zeebezem wordt bezem overdrachtelijke gebruikt voor een instrument dat iets schoonmaakt of reinigt. Qua functie lijkt de zeebezem wel enigszins op een gewone bezem, maar qua uiterlijk natuurlijk niet. Bezem wordt wel vaker in zo’n overdrachtelijke betekenis gebruikt. Zo troffen we een paar jaar geleden, eveneens in Trouw, het woord ruimtebezem aan.

Op grote hoogten zitten elektrisch geladen deeltjes gevangen in het magnetisch veld van de aarde. Ze verstoren de elektronica van satellieten of zandstralen de zonnepanelen die ze tegenkomen. Wetenschappers werken daarom aan een ruimtebezem, . die de stralingsgordels rond de aarde een milder klimaat moet geven. (Trouw, 18-1-2014)

Dat instrument leek uiterlijk nog veel minder op een huis-tuin-en-keukenbezem, maar ook in het geval van de ruimtebezem ging het om de schoonmaakfunctie. Het woord sloeg overigens niet aan: na de vermelding in Trouw hebben we het nooit meer elders in een krant aangetroffen.

De kansen voor de zeebezem lijken wat groter, al was het maar omdat het instrument een Nederlandse uitvinding is, althans het is ontwikkeld op basis van een idee van de Nederlandse student Boyan Slat:

Als de zeebezem later deze week aan de slag gaat, zullen we vast wel berichten in de media gaan aantreffen over de effectiviteit van dit instrument. Als in die berichtgeving het woord zeebezem of desnoods oceaanbezem opnieuw opduikt, heeft onze taal weer een mooie nieuwe metafoor te pakken.

Definitie

zeebezem (de, -s) veegarm waarmee zeeën en oceanen gereinigd kunnen worden van ronddrijvend plastic

Onder de kop ‘Groenzucht oosterburen struikelblok’ schrijft De Telegraaf vandaag:

De groene veranderingsdrift bij onze oosterburen schopt groene plannen in eigen land in de war. Het kabinet wil graag meer goederenvervoer over het spoor, maar door de sluiting van kolencentrales in Duitsland daalt het aantal treinen juist.

Die zin maakt meteen duidelijk wat hier met groenzucht wordt bedoeld: de onbedwingbare neiging te vergroenen, dat wil zeggen milieubewust en duurzaam te produceren en te consumeren.

In deze betekenis, die aansluit bij de geest des tijds, is groenzucht spiksplinternieuw. De sporadische keren dat het woord de afgelopen jaren werd aangetroffen, had groen in groenzucht niet de betekenis ‘milieuvriendelijk’, maar verwees het naar de kleur van gras of naar agrarische activiteiten.

Een enkele keer, zoals in Het carnarium van Leo Vroman, is groenzucht in het verleden schertsend gebruikt ter aanduiding van een imaginaire aandoening of ziekte. Ook in de galenische geneeskunde moet groenzucht vroeger bekend zijn geweest als een variant van geelzucht. In de Dictionnaire complet français-flamand et flamand-français van J.F. Vandervelde uit 1865 wordt de Franse uitdrukking ictéricie verte (ictéricie is een oud Frans woord voor icterus oftewel geelzucht) vertaald als groenzucht.

Definitie

groenzucht (de, g.mv.) onbedwingbare neiging tot vergroening, d.w.z. milieubewuste en duurzame productie en consumptie