Een neologisme kan soms een nieuw licht werpen op een synoniemenpaar. Neem de woorden inkomen, loon en salaris. Op het eerste gezicht zijn het synoniemen. De woordenboeken, waaronder de Dikke Van Dlae, behandelen ze ook zo. Dat betekent dat ze in veel contexten onderling uitwisselbaar zijn.

Maar neem nu het woord armeninkomen, dat vandaag in Trouw zijn mediadebuut maakt:

Het armeninkomen, waarvan in eerste instantie honderdduizend families direct zullen profiteren, is een kroonjuweel van de linkse regering onder leiding van de sociaaldemocraten van premier Pedro Sánchez.

Armeninkomen is synoniem met armensalaris, dat vandaag via Trouw eveneens zijn opwachting maakt in onze taal :

Met het basisinkomen voor Spanje’s allerarmsten hoopt de regering nu de meest kwetsbare groep uit de wind te houden. Maar Daniel Raventós, een fervent pleitbezorger voor een universeel basisinkomen, is teleurgesteld in het ‘armensalaris’ dat de regering nu invoert.

Armeninkomen en armensalaris zijn dus allebei benamingen voor een basisinkomen voor de allerarmsten. Zijn deze woorden ook synoniem met armenloon, dat al wat langer bestaat?

Als je naar armenloon kijkt, blijkt dat niet te verwijzen naar een basisinkomen of een door de staat betaalde inkomensvoorziening van een bepaalde groep, nee, armenloon betekent gewoonlijk ‘karig loon’. Zo vind je op internet dat artsen ‘voor een armenloon’ moeten werken, of leraren ‘een armenloontje krijgen’.

Zo’n armenloon is dan ook wat anders dan een armensalaris. Dat komt doordat loon een woord is met meerdere betekenissen, waaronder ‘salaris’, maar ook ‘beloning’. Daardoor kan de samenstelling armenloon een breder betekenisprofiel hebben dan armensalaris en armeninkomen. Armenloon verwijst niet alleen net als armensalaris naar een basisinkomen voor de allerarmsten, maar ook naar een karig loon of een karige beloning voor een taak.

Omdat armenloon al wat langer vooral in die tweede betekenis wordt gebruikt, en misschien in die betekenis zelfs behoorlijk ingeburgerd is, is dit woord niet meer zo’n geschikte benaming voor het bedoelde basisinkomen.

Definitie

armensalaris (het, -sen) basisinkomen dat bestemd is voor arme mensen, synoniem armeninkomen

Modemasker, een paar dagen geleden troffen we het woord voor het eerst aan op een Nederlands weblog:

Dat het modemasker een nieuw accessoire wordt is duidelijk. Ontwerpers leveren er zich creatief in uit en trendgevoelige zielen beginnen ze al te verzamelen.

In Nederlandse kranten bleek het nog niet voor te komen, maar in het marketingvakblad Adformatie had het woord op 12 mei al zijn entree gemaakt:

Modemaskers kunnen concurreren met sneakers.

Wat zo’n zinnetje in elk geval duidelijk maakt, is dat masker inmiddels ingeburgerd is als een verkorting van mondmasker of mond-neusmasker. Iets vergelijkbaars is er aan de hand met kapje. Had je een paar maanden geleden iemand gevraagd ‘Doe jij geen kapje op?’, dan zou niemand bij kapje aan een mondkapje hebben gedacht (maar bv. aan een regenkapje), maar inmiddels is mondkapje het eerste waar je aan denkt bij de verkorting kapje. Net als bij masker opent dat de weg tot nieuwe taalvormen als wasbare kapjes en wegwerpkapjes. Zelfs snuitje (een verkorting van de bouwvakkersterm stofsnuitje) zou wel eens ingeburgerd kunnen raken.

Terug naar modemasker. Het mondmasker dreigt dus een modeaccessoire te worden. Op internet zie je ze al in allerlei prints en met voorstellingen erop. Volgens deskundigen is zo’n masker nauwelijks effectief als je geen virusbesmetting wilt oplopen, het heeft een andere functie. Zoals iemand op Twitter schreef: het biedt sierveiligheid. Vooralsnog is dat de mooiste taalvorm op het masker- en kapjesgebied, al is modemasker strikt genomen, door de alliteratie, ook een heel geslaagd talig exemplaar.

Definitie

modemasker (het, -s) volgens een bepaald design van mooie stoffen gemaakt mond- of mond-neusmasker dat dient als modeaccessoire