Staan rendieren ook weleens stil?

Een rendier is een soort hert. En herten liggen, staan, lopen en rennen. Waarom mag het dier van de taal dan alleen rennen?

Rendieren rusten uit, net als alle andere dieren. Het woord rendier betekent dan ook niet dat deze dieren altijd hardlopen, maar het is wel onder invloed van rennen ontstaan. De naam komt van het Duitse Rentier, dat eerder Reentier was, maar veranderde door de associatie met rennen. Zo’n dier heette in het Duits oorspronkelijk alleen Reen ‘rendier’. Later werd daar ter verduidelijking nog eens Tier ‘dier’ aan vastgeplakt, waardoor het feitelijk ‘rendierdier’ werd. En om daar dan nog een schepje bovenop te doen: dier betekende vroeger onder meer ‘hert’, iets wat je in het Engels nu nog steeds ziet, want deer betekent daarin ‘hert’. Het Duits kreeg het woord Reen(tier) overigens via een Scandinavische taal uit het Oudnoords, en ook daarin waren er twee vormen die beide ‘rendier’ betekenden: hrein en hreindýri; in het deel hrein zit de betekenis ‘geweidragend’ verborgen.

Rendieren eten groen gras
Als je een eigenschap aan een woord toekent die het van nature al bezit, noem je dat een pleonasme, bijvoorbeeld nat water en groen gras. Bij rendier is er sprake van een pleonastische stapeling van betekenissen in een woord. Dat komt vaker voor, met name bij woorden waarvan de oorspronkelijke betekenis verloren is gegaan. Zo komt bijvoorbeeld het woord damhert van het Latijnse damma, dat ‘damhert’ betekent. Een ander voorbeeld is kraambed, dat in het Middelnederlands crame of craem was, waaraan later ter verduidelijking bed werd toegevoegd. En struisvogel komt van het Latijnse struthio ‘struisvogel’, waar nog eens vogel aan vastgeplakt werd.

Woorden die je op het verkeerde been zetten
Wilt u meer van zulke verhalen lezen? Lees dan Waarom is een witte neushoorn grijs (en een zwarte ook)?

Vorig artikel
Volgend artikel