De afgelopen jaren zijn er allerlei samenstellingen met plof ontstaan, variërend van plofkip tot plofklas. In zulke woorden moet het eerste woorddeel doorgaans figuurlijk worden opgevat. Het heeft betekenissen die uiteenlopen van ‘in korte tijd geteeld of vetgemest (en daardoor relatief goedkoop)’ (plofkalf, -kalkoen, -kip, -paprika, -varken) via ‘te snel geëvolueerd of zich ontwikkelend’ (plofcarrière) tot ‘uit zijn voegen barstend, barstensvol’ (plofklas). In al deze woorden is plof een figuurlijke toepassing van ploffen in de letterlijke betekenis ‘exploderen’ of ‘uiteenbarsten’.

Afgelopen weekend werd onze taal opnieuw verrijkt met een samenstelling met plof, namelijk plofmier. Het is de lekenterm voor Colobopsis explodens, een onlangs in Brunei (op het eiland Borneo) ontdekte grote mier, die bij dreigend gevaar letterlijk uit zijn vel springt. Daarbij komt een giftige stof vrij, waarmee de vijand wordt gedood, zodat de kolonie waar de plofmier toe behoort gered wordt. De kamikaze– of zelfmoordmier – zoals de plofmier ook wel wordt genoemd – woont in boomtoppen in het tropisch regenwoud.

In de samenstelling plofmier heeft plof – anders dan in plofkip c.s. – een vrij letterlijke betekenis: de mier blaast zijn achterlichaam vrijwillig op, waardoor dit openbarst. Alleen daarom al – dus tegen de achtergrond van plofkalkoenen, -kippen en -varkens – is plofmier een opvallend woord. De plofmier is trouwens niet de eerst ontdekte exploderende mier. In het verleden zijn er wel vaker mierensoorten gevonden die bij dreigend gevaar zelfmoord plegen door zich op te blazen om de vijand te verdrijven. Zulke mieren komen (gelukkig) alleen in Zuidoost-Azië voor.

Definitie

plofmier

plofmier (de, -en) op Borneo voorkomende mier uit de familie schubmieren die bij gevaar het achterlijf opblaast (en daarmee zelfmoord pleegt) om vijanden van de mierenkolonie te doden (Colobopsis explodens), synoniem: kamikazemier, zelfmoordmier

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale

Het Woord van de Dag (#WVDD) wordt mede mogelijk gemaakt door Taalbank.nl. Dit artikel is ook te vinden op de website van Taalbank.nl.